Yakın doğunun büyük ticari yollarının kavşağında, Fırat Nehri'nin kıyısında bulunan Birecik, Asurluların çivi yazılarında "Basrip - Busrip" adlarıyla anılmıştır. Arap kavimleri Bireh, Türkler ise "küçük kale" anlamında Birecik demişlerdir kente. Aramiler, Etiler, Asurlar, Babiller, Araplar ve Romalıların egemenliğinde kalan Birecik için Birtha, Til Bursup, Zeğma, El Bira ve Birah isimleri kullanılmıştır.

1894 yılında yapılan kazılarda şehrin Paleolitik (eski taş devri) döneminden beri yerleşim birimi olduğu anlaşılmıştır. MS 35 yılında Romalıların, Haçlı seferleri sırasında (1099) Fransız Kontluğu'nun eline geçmiştir. Daha sonra Artukoğulları'na bağlanan şehir, 7. yüzyılda Arap ordularınca fethedilmiş, çeşitli devletlerin hakimiyetinden sonra Moğol istilasına uğramıştır. Yavuz Sultan Selim tarafından 1516 yılında Osmanlı topraklarına katılan Birecik, 1919 yılında önce İngilizlerin, daha sonra Fransızların işgalinde kalmış, 10 Temmuz 1920 tarihinde kurtuluşunu sağlayarak hürriyetine kavuşmuştur.

Kelaynak Kuşları

Dünyada sadece Birecik ile Kuzey Afrika'da yaşayan kelaynak kuşları için Orman Bakanlığı'na bağlı "Kelaynak Üretme İstasyonu" kurulmuştur. Burada kuşların korunması ve çoğalması sağlanmaktadır.

Kelaynak kuşları Şubat ayı ortalarında Birecik'e gelir, üremelerini yapıp (Dişi kuş 2-4 yumurta yapar ve 27-28 günlük kuluçka devresi vardır. Bu devrede eşler nöbetleşe kuluçkaya yatarlar.) yavrularını yetiştirdikten sonra Ağustos ayı sonunda Afrika'ya giderler. İstasyonda 50 adet Kelaynak kuşu bulunmaktadır. Göç sırasında çok fazla telef oldukları için 2001 yazında göçlerine izin verilmemiştir.

Birecik Barajı

Tesis ve işletmesi, 672 MW kurulu güce sahip olup, yılda 2,5 milyar kWh enerji üretecektir. Türkiye'nin toplam enerji üretiminin yaklaşık %2,5'unu sağlayacak olan bu tesis, Yap-İşlet-Devret modeli ile, bir Alman-Fransız-Belçika-Avusturya-Türkiye Konsorsiyumu tarafından, 49 yabancı bankadan temin edilen 1 milyar 953 milyon Mark tutarındaki kredi ile gerçekleştirilmektedir.

Tesisin inşaatına 04 Nisan 1996 tarihinde fiilen başlanmış olup, %98'i tamamlanmış durumdadır. Su tutma işlemine, Enerji Bakanlığı ve Şirket ile beraberce hazırlanan program çerçevesinde, Kasım 1999'da başlanmış olup, işlem halen devam etmektedir.

Tesis şu ana kadar gerek ülkemizde, gerek dünyada Yap-İşlet-Devret Modeli ile gerçekleştirilen en büyük hidroelektrik santrali projesidir. Proje, programlanan zamandan önce ve öngörülen maliyetin %15 altında tamamlanmaktadır.

Barajın tamamlanmasıyla, baraj göl seviyesi maksimum su kotu olan 385 m. seviyesine yükselecek ve bir çok yerleşim alanı su altında kalacaktır. Birecik Baraj gölünden Şanlıurfa İli, Halfeti İlçesi'nin 2/5'i dahil olmak üzere çeşitli yerleşmelerden, 31.971 kişi etkilenmektedir. Katılımcı bir yaklaşımla gerçekleştirilmekte olan ve GAP BKİ ile Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı tarafından ortaklaşa finanse edilen "Birecik Barajından Etkilenen Nüfusun Yeniden Yerleşimi, İstihdamı ve Ekonomik Yatırımları İçin Planlama ve Uygulama Projesi"nin çıkış noktası, yerleşim yerleri, arazileri, üretim ve geçim kaynakları baraj yapımı nedeniyle su altında kalan yerleşmelerdeki nüfusun geçmişte yaşadıkları olumsuzluklar göz önüne alınarak, toplumun yapısı ve dinamikleri hakkında sistemli bilgi üretilmesi ile başlar. GAP BKİ tarafından, bir hükümet dışı kuruluş olan Sosyoloji Derneğine yaptırılan "GAP Bölgesi Baraj Göl Aynasında Kalacak Yörelerde İstihdam ve Yeniden Yerleştirme Sorunları" başlıklı araştırma ile projeye ekonomik, sosyo-kültürel ve mekansal yerleştirmeler için bir donatı sağlanmıştır.

Baraj gölünden etkilenen alanda 30 trilyon TL tutarında bir kamulaştırma gerekmekte olup, şu ana kadar bunun %91'lik bölümü tamamlanmıştır. Baraj gölünden içme ve sulama amacıyla da yararlanılacak olup, Nizip içme suyu arıtma tesisi ve 70 bin hektarlık bir alanın sulanması projeside bu kapsamda yer almaktadır.

Atatürk Barajı

Atatürk Barajı Hidroelektrik Santrali, 2400 MW kurulu güce sahip olup, yılda 8,9 milyar kWh enerji üretmektedir. Türkiye'nin toplam enerji üretiminin yaklaşık %7'sini sağlayan Atatürk Barajı inşa edildikten sonra barajın arkasında önemli bir göl oluşmuştur. Alanı yaklaşık 817 km2'dir. Bu alanı itibariyle Türkiye'nin en büyük baraj gölüdür. Bu göle balıkçılık faaliyetleri için çeşitli balık türleri yumurtaları ve yavruları atılmış ve gelecekte Türkiye'nin ve bölgenin önemli bir balıkçılık merkezi olması planlanmıştır. Göl üzerinde ulaşım feribotlarla sağlanmaktadır. Atatürk Baraj Gölü oluşurken 34 köy, 85 mezra, 1 ilçe olmak üzere toplam 120 yerleşim merkezi su altında kalmıştır.

DÜNYANIN EN BÜYÜK 9 PROJESİ (TIME DERGİSİ, 24 OCAK 1994)

1. MANŞ TÜNELİ , İNGİLTERE - FRANSA
2. YANGTZE ELEKTRİK SANTRALI , ÇİN
3. ASMA KÖPRÜ , HONG KONG
4. NARMADA VADİSİ PROJESİ , HİNDİSTAN
5. AKASHI KAIYKO KÖPRÜSÜ , JAPONYA
6. BÜYÜK YAPAY NEHİR PROJESİ , LİBYA
7. KUALA LUMPUR İKİZ KULELERİ , MALEZYA
8. GÜNEYDOĞU ANADOLU PROJESİ , TÜRKİYE
9. HIBERNIA PETROL PLATFORMU , KANADA

DÜNYANIN 7 HARİKA PROJESİ (ALTYAPI VE FİNANS , YAZ 1993)

1. METRO SİSTEMİ , LOS ANGELES , AMERİKA
2. GÜNEYDOĞU ANADOLU PROJESİ , TÜRKİYE
3. BÜYÜK YAPAY NEHİR PROJESİ , LİBYA
4. TAIPEI TRANSİT SİSTEMİ , TAYVAN
5. JAMES KÖRFEZİ KOMPLEKSİ , KANADA
6. MANŞ TÜNELİ , İNGİLTERE - FRANSA
7. HONG KONG HAVAALANI PROGRAMI , HONG KONG