İlçe MÖ 855 yılında Asur kralı III. Salmanassar tarafından zapt edildiği zaman Şitamrat adını taşıyordu. Yunanlılar bunu değiştirerek Urima adını vermişlerdir. Süryaniler ise Kal'a Rhomeyta ve Hesna dhe Romaye adlarını kullanmışlardır.
Şehir Arapların eline geçtikten sonra Kal'at-ül Rum adı takılmıştır. II. yüzyılda Bizanslılar'ın eline geçince bu kez Romaion Koyla adını almıştır.
1280 yılında Beysari komutasındaki Memluk ordusu tarafından kuşatılmış, sonuç alınamayınca şehirdeki Hıristiyan mahalleleri beş gün süreyle yağmalanmıştır. 1290 yılında Memluk Sultanı Eşref tarafından yine kuşatılmış ve bu kez fetih edilmiştir. Ve son kez Memluklar tarafından tamir edilen şehre Kal'at-ül Müslimin adı verilmiştir.
Yavuz Sultan Selim zamanında Osmanlılara geçen şehir, zamanımızda da kullanılan Urumgala ve Rumkale adlarını alarak 1954 yılında ilçe haline getirilmiştir.
Halfeti'nin Sular Altında Kalışı
1999 yılı Aralık ayında su tutulmaya başlanmış olan Birecik Barajı'nın göl aynasından Gaziantep İli'nin Nizip, Yavuzeli ve Araban; Şanlıurfa İli'nin Birecik, Halfeti ve Bozova ile Adıyaman İli'nin Merkez ve Besni ilçelerine ait yerleşmelerden; 9 köy tamamen, 3 köy ve Halfeti ilçe merkezi ise kısmen etkilenmektedir. Söz konusu alt bölge içindeki 31 köyün ise yerleşim alanları değil, sadece tarım arazileri etkilenmektedir. Bu şekilde, son duruma göre toplam etkilenen yerleşim sayısı 44 olmaktadır.
Bu süreçten etkilenen toplam nüfus 30.003 (1997 nüfus tespiti) olup yeniden yerleştirilmeye aday nüfus ise yaklaşık olarak 850 hanede 6.500 kişidir.
Birecik Barajı'nın göl aynası altında kalacak veya kısmen etkilenecek bölgelerdeki halkın yeniden yerleşimlerine yardımcı olmak ve yeni yaşamlarına sosyal, ekonomik ve kültürel uyumlarını kolaylaştırmak amacıyla GAP İdaresi tarafından uygulanan "Birecik Barajı'ndan Etkilenen Nüfusun Yeniden Yerleşimi, İstihdamı ve Ekonomik Yatırımları İçin Planlama ve Uygulama Projesi" kamu kuruluşları, sivil toplum kuruluşları ve halkın işbirliği ile sürdürülmektedir.
Yaklaşık üç yıl önce uygulanmaya başlayan ve katılımcılığın esas alındığı proje çerçevesinde devlet eliyle iskan ve köy nakli için gerekli yasal prosedür ile halihazır harita alımı, imar planı hazırlanması, arazi uygulaması ve parsel tahsisleri ilgili kuruluşlarla eşgüdüm içinde gerçekleştirilmiştir.
Projede gerek barajdan etkilenen halkın sosyo-ekonomik yapısının desteklenmesi gerekse de konutları baraj suları altında kalacak vatandaşların yeniden iskanı çalışmaları, sürdürülebilir kalkınma ve katılımcı planlama ilkeleri uyarınca ele alınmakta ve Projenin her aşamasında halk ve ilgili diğer taraflar bilgilendirilerek karar alma sürecine katılmaları sağlanmaktadır. Bu amaçla Halfeti'de bir Bilgilendirme ve Danışma Merkezi kurulmuştur.
Proje çerçevesinde kamulaştırma bedelleri 2000 yılı Nisan ve Mayıs aylarında büyük ölçüde ödenmiş ve Birecik Barajı inşaatı programa uygun olarak bitirilmiş ve su tutulma işlemi tamamlanmıştır. Maksimum su seviyesi 385 m. olan barajda Ekim 2000 tarihi itibariyle su seviyesi 383 m. yüksekliğe çıkmış olup, gövdeye yakın köyler (Kavunlu, Geçittepe ve Keskince) ile Halfeti ilçe merkezinin alt kotları sular altında kalmıştır. Su altında kalmış olan köy ve arazilere ait kamulaştırma bedelleri de tümüyle ödenmiştir.
Katılımcı planlama ve sürdürülebilir kalkınma yaklaşımı ışığında yürütülmekte olan proje kapsamında halkın eğilimlerini belirlemeye yönelik araştırmalar ve onların talepleri doğrultusunda oluşturulan eğitim programları sürdürülmektedir.
Bunun yanısıra, Proje kapsamında Baraj Gölü nedeniyle kaybedilen tarım arazileri ve ürün desenini karşılayacak yeni tarımsal ve tarım dışı ürünlerin kazandırılması, üretim pratiği, örgütlenme ve ilgili altyapının sağlanması yönünde çalışmalar yapılmaktadır. Bu amaçla Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO), TEMA Vakfı ve Türkiye Kalkınma Vakfı (TKV) gibi kuruluşlar desteğinde ve işbirliği içinde proje alanında entegre hayvancılık, mera ıslahı, mantar yetiştiriciliği, kafes balıkçılığı, arıcılık, hindicilik ve yüksek tünelde sebze yetiştiriciliği gibi faaliyetler uygulanmaktadır.
Baraj inşaatı tamamlanmış olup proje alanındaki uygulamalar ile altyapı ve çevre düzenleme gibi konulara hız kazandırılmıştır.
